مردم از ترس میراث فرهنگی، خانه‌های تاریخی را نابود می‌کنند!

شیوه ناقص برخورد با بناهای تاریخی در اختیار مردم باعث شده، گروهی از مردم نه تنها رغبتی به معرفی این خانه‌ها و اماکن برای ثبت تاریخی نداشتند باشند، بلکه حتی نسبت به حذف مظاهر تاریخی بناها و تلاش برای تخریب سریع این بناها اقدام کنند تا سرمایه‌شان برای مدت‌های طولانی بلاتکلیف باقی نماند؛ رویکردی که نیازمند بازنگری در قوانین و اعتبارات سازمان میراث فرهنگی است و در غیر این صورت نمی‌توان انتظار داشت که تخریب بی‌سروصدای خانه تاریخی شدت نگیرد. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سال‌های اخیر اقدام به خرید بسیاری از بناهای قدیمی کرده که تعدادی از آنها هیچ ویژگی تاریخی خاصی نظیر تعلق تاریخی به یکی از چهره‌های برجسته نداشته و صرفاً قدمت تاریخی خانه‌ها باعث شده که میراث فرهنگی دست بر روی این خانه‌های تاریخی بگذارد، آنها را در ردیف میراث باستانی ثبت کند و به لیست اموالش بیافزاید. با این حال صاحبان همه خانه‌های تاریخی که ثبت شده‌اند آنقدر خوش‌شانس نبوده‌اند و بسیاری از آنها یا خریداری نشده‌اند و یا قیمت تعیین شده برای آنها کمتر از رقم واقعی است.در واقع اگر صاحب یک خانه با قدمت بالا و دارای قدمت نه چندان بالا اما واجد سبقه میزبان یکی از مشاهیر ایران باشید، یا با قیمت کارشناسی مواجه می‌شوید که چندان بالا نیست و مطابق با قانون باید با این قیمت کارشناسی کنار بیایید و خانه را واگذار کنید و یا ممکن است همین فرصت نیز در اختیارتان نباشد و مدت‌های مدیدی نه اعتباری برای خریدار خانه مذکور وجود داشته باشد و نه امکان واگذاری به غیر وجود داشته باشد. همه اینها باعث می‌شود رغبتی برای خوداظهاری درباره خانه‌های تاریخی وجود نداشته باشد و اتفاقاً شاهد پنهان کاری صاحبان چنین خانه‌هایی باشیم. حذف نمادهایی که ارزش تاریخی یک خانه را به تصویر می‌کشد توسط برخی از مالکین چنین بناهایی و همچنین تسریع برای دریافت مجوز تخریب و ساخت بناهای نوساز به جای چنین خانه‌هایی، طبیعی ترین رفتاری است که صاحبان چنین خانه‌هایی انجام می‌دهند و شاید نتوان چندان به ایشان نیز خرده گرفت، چرا که نوع برخورد قانونی با چنین بناهایی باعث می‌شود تا صاحب خانه‌ها چنین رفتاری داشته باشد و عملاً بخشی از میراث ملموس تاریخی را به تلی از خاک بدل نمایند.در هفته‌های اخیر اخباری مبنی بر شناسایی تعدادی از خانه‌های تاریخی در تهران منتشر شد که مالکانش این سرنوشت را تجربه خواهند کرد و عملاً شاهد شکل گیری پرونده‌های حقوقی تازه‌ای برای توقف تخریب بناهای تاریخی باشیم و درگیری‌های حقوقی معمولی که میان این سازمان و صاحبان خصوصی میراث فرهنگی قدمتی طولانی دارند و با این قواعد، نمی‌توان پایانی برایش متصور بود.منطق ایجاب می‌کند با تغییر قوانین ضعیفی که در این حوزه وجود دارد، برخورداری از یک خانه تاریخی به مزیتی برای صاحبانش بدل شود و در هنگامه خرید چنین خانه‌هایی از سوی سازمان میراث فرهنگی، درصد قابل ملاحظه‌ای بیش از قیمت بناهای اطراف برای بناهای تاریخی پرداخت شود و همین رویکرد باعث شود صاحبان چنین بناهایی، خود در پی معرفی و ثبت خانه‌هایشان در میراث فرهنگی باشند، نه اینکه از این امر بگریزند. این رویکرد با منطق تطابق بیشتری دارد، چرا که به هر حال یک بنای تاریخی ارزش مادی بیشتری دارد و نباید قیمت کارشناسی بناهای تاریخی بعضاً حتی پایین تر از قیمت تعیین شده توسط بنگاهی (قیمت خانه‌های کلنگی) در نظر گرفته شود و این حس فوبیا نسبت به خانه‌های تاریخی در مالکین خصوصی بیش از پیش تقویت شود.همچنین انتظار می‌رود خانه‌های تاریخی که عملاً هرگونه تغییر وضعیتی در آنها توسط صاحبانش وجود ندارد، پس از ثبت خریداری شوند و این رویکرد یک قانون باشد و میراث فرهنگی بلافاصله پس از ثبت اثر اقدام به خریدار بنا از صاحب ملک نماید و این گونه نباشد که مردم به جهت برخورداری از یک بنای تاریخی، مدت‌ها در پی واگذاری املاکشان باشند و میراث فرهنگی به واسطه کسر بودجه معمول، توان خریداری این خانه‌ها را نداشته باشد و این مردم باشند که متضرر شوند.آنچه باعث نگرانی است، عدم وجود اراده‌ای برای رقم زدن چنین تحولی در حوزه میراث فرهنگی است و ظاهراً ماده یک قانون تاسیس سازمان میراث فرهنگی به همان شکل گذشته اجرایی خواهد شد و رویکرد تشویقی در پیش گرفته نشده تا برخی از مردم از ترس این نهاد، خانه‌های تاریخی‌شان را با شتاب بالا نابود نکنند. بپذیریم که با سازوکار فعلی، چشم انداز روشنی در این بخش وجود ندارد و روند تخریب پنهانی بناهای تاریخی متوقف نخواهد شد و سپس در پی تغییر این قواعد اشتباه باشیم.