مذاکرات معاونان ظریف و جان کری درباره نحوه تمدید مذاکرات

هفدهمین روز از ششمین دور مذاکرات ایران و شش کشور جهان به میزبانی وین بر سر برنامه هسته‌ای کشورمان با نشست معاونین وزرای امور خارجه ایران و آمریکا آغاز شد تا طرفین به بررسی و توافق بر سر جزئیات تمدید مذاکرات برای دوره‌ای چهار تا شش ماهه و همچنین تعهدات طرفین در دوره تمدید مذاکرات بپردازند. دوره تازه‌ای مذاکرات گسترده با هدف دستیابی به راهکاری جامع برای رفع چالش‌های پیش آمده بر سر برنامه هسته‌ای ایران، در حالی از اسفندماه سال گذشته در وین از سر گرفته شد که اکنون پس گذشت پنج دور از این گفت‌وگو‌ها، طرفین در دور ششم، مذاکرات تخصصی و بسیار پیچیده را در طولانی‌ترین دور این مذاکرات پشت سر می‌گذارند و با دستور کار نگارش توافق‌نامه و بحث و گفت‌و‌گو برای رسیدن به راه‌حلی همه‌جانبه‌نگر برای نقاط مورد اختلاف، مذاکرات استمرار یافته است. در این دور از مذاکرات که از روز چهارشنبه یازدهم تیر ماه آغاز شد، افزون بر وندی شرمن، قرار است معاون وزیر خارجه آمریکا، ویلیام برنز قائم مقام وزیر خارجه این کشور نیز ‌باشد. «سایمون گس»، مدیرکل سیاسی وزارت خارجه انگلستان و سفیر پیشین انگلیس در ایران، عهده‌دار ریاست نمایندگی این کشور در گروه ۱+ ۵ است. «نیکلا دو ریویر» مدیرکل سیاسی وزارت امور خارجه فرانسه، به تازگی در پی رفتن «ژاک اودیبر» به کاخ الیزه، عهده‌دار ریاست تیم فرانسه در گروه ۱+ ۵ شده است. هانس دیتر لوکاس، نماینده آلمان در گروه ۱+ ۵ نیز از سال ۲۰۱۰ تاکنون نماینده آلمان در کمیته سیاسی و امنیتی اتحادیه اروپا و نیز نماینده دائمی آلمان در بروکسل بوده است. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، نمایندگی کشورش را در گروه ۱+ ۵ و وانگ چون، مدیرکل سیاسی وزارت خارجه چین نیز نمایندگی این کشور در گروه ۱+ ۵ را عهده‌دار است. علاوه بر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، سیدعباس عراقچی معاون امور حقوقی و بین‌المللی، مجید تخت‌روانچی معاون اروپا و آمریکا و حمید بعیدی‌نژاد مدیرکل سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه، داو‌د محمدنیا مشاور وزیر خارجه، محمد امیری مدیر کل امور پادمان‌های سازمان انرژی اتمی و پژمان رحیمیان مدیر کل حوزه ریاست سازمان انرژی اتمی، اعضای تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران را تشکیل می‌دهند و یک تیم از مشاوران حقوقی از جمله امیرحسین زمانی‌نیا و جمشید ممتاز نیز تیم مذاکره کننده ایرانی را همراهی می‌کنند. در سومین روز مذاکرات و پس از نشست‌های متعدد دو و چندجانبه، عباس عراقچی و هلگا اشمیت، معاونین ظریف و اشتون، وارد نگارش متن توافق نهایی یا‌‌‌‌ همان «برنامه جامع اقدام مشترک / Joint comprehensive plan of action» شدند؛ روندی که در روز سوم‌، هفت ساعت و نیم ‌تا واپسین ساعات روز جمعه ادامه داشت و تقریباً بخش عمده روز چهارم نیز متمرکز بر آن بود و هم اکنون در روز پنجم نیز در حال پیگیری است. ناظران برقراری نشست‌های نگارش و استمرار این را دلیلی بر پیشبرد مذاکرات می‌دانند؛ اما در مقابل موارد قرار گرفته در پرانتز ـ که ظاهراً چشمگیر است ـ گواه اختلافات متعددی است که کار را برای رسیدن به توافق نهایی دشوار می‌کند و در این شرایط طرف غربی باید تصمیم‌ دشواری بگیرد و در قبال انعطاف عمل طرف ایرانی، از برخی خواسته‌های غیرمنطقی‌اش بگذرد. در روز پنجم مذاکرات، طرفین مذاکره در حال مشورت داخلی بودند و عصر روز پنجم، هلگا اشمیت و عباس عراقچی با هم گفت‌و‌گویی دو ساعت و نیمه ‌داشتند. در روز ششم مذاکرات، نشست‌های کار‌شناسی در سایه دیدار محمدجواد ظریف و کا‌ترین اشتون برگزار ‌و روز هفتم نیز عراقچی و اشمیت برای نگارش ادامه توافق نامه رایزنی کردند و ظریف و اشتون نیز دیدارهایی داشتند. در این میان، بیانات مقام معظم رهبری درباره نیاز برنامه هسته‌ای ایران و تأثیر اعلام این سیاست‌ها در روند مذاکرات با ۵+۱ از مسائلی است که گویا از امروز و در روند مذاکرات ارزیابی کرد.حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مسأله بسیار مهم ظرفیت غنی سازی را یکی از موارد اختلافی با طرف مقابل خواندند و افزودند: هدف آن‌ها این است که در موضوع ظرفیت غنی سازی، جمهوری اسلامی ایران را به ۱۰ هزار سو راضی کنند؛ البته نخست از ۵۰۰ سو و ۱۰۰۰ سو شروع کردند، که «۱۰ هزار سو محصول حدود ۱۰ هزار سانتریفیوژ از نوع قدیمی است که داشتیم و داریم»، در حالی که به گفته مسئولان مربوط، نیاز قطعی کشور، ۱۹۰ هزار سو است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بخشی دیگر از سخنانشان تأکید کردند: البته ما به تیم مذاکره کننده کشورمان اعتماد داریم و مطمئن هستیم که آن‌ها به دست اندازی به حقوق کشور و ملت و کرامت ملت ایران، راضی نخواهند شد و اجازه چنین کاری را نیز نخواهند داد. ایشان مسأله تحقیق و توسعه در موضوع هسته‌ای را یکی دیگر از مواردی دانستند که باید قطعاً در مذاکرات رعایت شود و افزودند: یکی دیگر از موارد مهم که طرف مقابل، تکیه و حساسیت زیادی دارد، حفظ تشکیلاتی است که تخریب آن‌ها برای دشمن امکان پذیر نیست. آن‌ها درباره تأسیسات فردو می‌گویند، چون این تأسیسات قابل دسترسی و ضربه زدن نیست، بنابراین باید تعطیل شود که این سخن، خنده آور است! در پایان روز هفتم مذاکرات، محمدجوادظریف از توافق طرفین بر سر 50 درصد متن توافق جامع سخن به میان آورد و حتی برخی منابع غربی امروز صبح از توافق بر سر ۱۰۰ درصد کلیات متن توافق نامه نهایی و مذاکرات درباره جزئیات مورد اختلاف خبر دادند. در روز هشتم سفر وزرای امور خارجه شش کشور طرف مذاکره با ایران به وین قطعی شده و در روز هشتم مشخص شد که جان کری به همراه وزرای خارجه پنج کشور دیگر برای مذاکره راهی وین می‌شود و البته در نهایت مشخص شد وزیرامور خارجه روسیه و احتمالاً وزیرامورخارجه چین به این مذاکرات نخواهند آمد و لاوروف نیز علت عدم سفرش به وین را همراهی با پوتین عنوان کرده، هرچند برخی ناظران، علت واقعی را با اختلافات داخلی 1+5 بی‌ارتباط نمی‌دانند.در روز نهم مذاکرات همزمان با نگارش برخی جزئیات پیش نویس توافق‌نامه نهایی و برگزاری نشست‌های دو و چند جانبه میان ایران، آمریکا، اتحادیه اروپا و آلمان، مشخص شد در این حضور وزرا، متن توافق نامه قطعیت نخواهد یافت و به واسطه پیشرفت نسبی مذاکرات علی رغم برخی اختلافات، قرار است مذاکرات در سطح بالاتری پی گرفته شود و در نهایت اگر نیاز به تصمیم حتی در سطح بالاتری بود، وزرای خارجه به پایتخت‌هایشان بازگردند و در صورت دستیابی به نقطه نظرات نزدیک به هم، مجدداً در واپسین روزهای باقی مانده تا 20 جولای راهی وین شوند.در این میان در روز دهم مذاکرات مصادف با یازدهم جولای و بیستم تیرماه و در فاصله 9 روز تا به اتمام ضرب الاجل شش ماهه و در شرایطی که ظاهراً نگارش متن نهایی توافق‌نامه در حال پیشرفت است، خبرها درباره احتمال تمدید مذاکرات شدت گرفته و مشخصاً کنگره آمریکا در حال بردن مذاکره کنندگان آمریکایی به سمت این گزینه است؛ گزینه‌ای که هم مذاکره کنندگان ایران و هم طرف‌های غربی از جمله خود آمریکایی‌ها به عنوان گزینه مطلوبی از آن یاد نکرده‌اند.در این میان برخی ناظران تصور می‌کنند احتمال دارد اصرار بر تمدید مذاکرات توسط برخی نمایندگان کنگره یک تقسیم کار میان دولت و کنگره آمریکا بوده باشد و مذاکره کنندگان آمریکا با همین حربه در واپسین روزهای مذاکرات در پی امتیازگیری بیش از عقلانیت باشند و همان بازی شاهین-قُمری را که محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه هشدار داده بود، در پیش گیرند.در روز یازدهم مذاکرات نیز نشست‌هایی میان طرف‌های ایرانی و غربی برگزار شد و در نهایت اظهارنظرهایی منتشر شد که نشان می‌داد شکاف‌های عمیق همچنان وجود دارد. با ورود جان کری به خاک اتریش در روز دوازدهم، عملاً برگزاری نشست‌های دوجانبه و سه جانبه کلید خورد؛ نشست‌هایی که مطابق با پیش بینی‌ها به منزله نزدیک شدن به توافق نهایی نبود و در نهایت پس از نشست ظریف و کری، ظریف با وزرای خارجه فرانسه، انگلیس و آلمان و همچنین نشست‌های مستقل با همتایان اروپایی و معاون وزیرخارجه چین، اظهارات مثبتی از طرف‌های اروپایی شنیده نشد.